"Anh nói em cần phải làm gì?" và cái bẫy mà bạn đang mắc phải.
Chào bạn,
Có một điều thú vị mà tôi nhận ra sau nhiều năm làm Coach: Những người lãnh đạo giỏi nhất mà tôi gặp không phải là những người có nhiều câu trả lời nhất mà là những người biết cách đặt câu hỏi đúng. Quan trọng hơn, họ là những người nhẹ nhõm hơn, ít cô đơn hơn và thực sự tận hưởng vai trò lãnh đạo của mình.
Tuần trước chúng ta nói về việc tại sao đội nhóm cứ hỏi bạn mọi thứ. Hôm nay, tôi muốn chia sẻ về cách đặt câu hỏi, không chỉ để phát triển team, mà để bạn tìm lại sự nhẹ nhõm trong vai trò của mình.
Gánh nặng bạn đang mang mà không hay
Mỗi lần đội nhóm hỏi “Anh nghĩ em nên làm gì?” và bạn đều trả lời, điều gì thực sự xảy ra? Bạn không chỉ đưa giải pháp. Bạn đang nhận lấy trách nhiệm của quyết định đó. Nếu thành công, họ cảm ơn. Nếu thất bại, bạn tự hỏi “Sao tôi không nghĩ kỹ hơn?”
Theo thời gian, bạn mang trên vai không chỉ công việc của mình mà của cả đội nhóm. Bạn mệt mỏi khi về nhà không phải vì làm nhiều mà vì mang quá nhiều. Vai trò lãnh đạo từng làm bạn hào hứng giờ trở thành gánh nặng.
Một giám đốc từng chia sẻ với tôi: “Tôi nhận ra mình đang rất cô đơn. Không ai hỏi ý kiến tôi, họ hỏi chỉ dẫn. Không ai thách thức suy nghĩ của tôi, họ chỉ thực hiện. Trong những cuộc họp, mọi người nhìn tôi, chờ tôi nói, chờ tôi quyết định nhưng đôi khi tôi muốn có ai đó cùng nghĩ, ai đó nói “Để em để xuất một ý khác”.
Nếu bạn đang đọc email này và cảm thấy quen thuộc với câu chuyện của vị giám đốc trên, tôi có một câu hỏi cho bạn:
Lần gần nhất có người trong nhóm hỏi “Anh/chị nghĩ em nên làm gì?”, bạn đã trả lời như thế nào? Sau khi trả lời, bạn có cảm thấy nhẹ nhõm hay thêm nặng nề?
→ Hãy trả lời email này và chia sẻ với tôi câu chuyện của bạn. Tôi sẽ đọc và phản hồi từng email.
(Đôi khi bạn chỉ cần nói với ai đó là đã giúp bạn nhìn rõ mô thức mình đang mắc phải)
Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn đặt câu hỏi?
Vị giám đốc đó sau khi thử đặt câu hỏi thay vì trả lời đã kể: “Lần đầu khi một quản lý hỏi tôi về tình huống khó, thay vì trả lời ngay, tôi hỏi: Theo anh, các lựa chọn chúng ta có là gì? Anh ấy chững lại rồi nghĩ. Tôi đột nhiên nhận ra: Tôi không phải “gánh” vấn đề này một mình. Chúng tôi đang cùng “gánh” nó.
Điều kỳ lạ là tôi cảm thấy nhẹ nhõm. Không phải vì không cần quyết định nữa - tôi vẫn cần đưa ra lựa chọn cuối nhưng trong quá trình đó, tôi không còn là người duy nhất đang suy nghĩ, đang chịu trách nhiệm. Chúng tôi đang chia sẻ nó.
Ba bước đặt câu hỏi để bạn nhẹ nhõm hơn
Bước 1: Nhận ra bạn không phải mang một mình
Khi đội nhóm hỏi, trước khi trả lời, bạn hãy tự nhắc: “Tôi không cần mang quyết định này một mình. Vai trò của tôi không phải giải quyết cho họ mà cùng họ giải quyết”. Chỉ thay đổi tư duy nhỏ này thôi, nhưng nó sẽ thay đổi cách nhóm bạn làm việc.
Bước 2: Mời họ vào không gian suy nghĩ
Thay vì giữ quá trình suy nghĩ trong đầu rồi đưa kết luận, hãy mời họ cùng vào. Bạn hãy nói: “Em à, anh cũng đang nghĩ về vấn đề này. Anh muốn nghe suy nghĩ của em trước. Em ổn với điều đó chứ?”
Khi làm vậy, có hai điều xảy ra: Họ bắt đầu suy nghĩ cùng bạn thay vì chờ bạn. Bên cạnh đó, bạn không còn cô đơn trong việc ra quyết định.
Bước 3: Đặt câu hỏi và cho phép im lặng
Đây là bước khó nhất. Sau khi hỏi, sẽ có khoảng im lặng. 10 giây, 20 giây, có thể 30 giây. Mọi bản năng trong bạn muốn lấp đầy khoảng trống đó để đưa câu trả lời. Đừng làm vậy.
Hãy thở, đếm trong đầu, và chờ... ngồi đó. Trong khoảng im lặng đó, họ đang suy nghĩ. Bạn đang học cách chia sẻ trách nhiệm thay vì gánh một mình. 30 giây im lặng đó khó chịu lắm. Nhưng sau đó, khi họ bắt đầu nói, bạn sẽ cảm thấy nhẹ nhõm theo một cách khó tả.
4 câu hỏi giải phóng
Đây là 4 câu hỏi không chỉ giúp đội nhóm tự nghĩ, mà còn giải phóng bạn khỏi gánh nặng phải có tất cả câu trả lời:
“Em đã biết được những gì về tình huống này?” → Họ nói ra điều họ biết. Bạn nhận ra: Họ đã biết nhiều rồi, không cần bạn nói lại.
“Trách nhiệm của em trong tình huống này là gì?” → Họ làm rõ quyền sở hữu. Bạn nhận ra: Đây là trách nhiệm của họ, không phải của bạn.
“Theo em, các lựa chọn em có là gì?” → Họ liệt kê khả năng. Bạn nhận ra: Họ có khả năng tự nghĩ, bạn không cần phải nghĩ cho họ.
“Em thấy cuộc trò chuyện này có gì đáng giá?” → Họ suy ngẫm. Bạn nhận ra: Họ đang lớn lên và bạn đang chứng kiến thay vì ngăn cản điều đó.
Ví dụ trong thực tế
Nhân viên: “Anh ơi, em đang có hai việc gấp. Việc A deadline ngày mai, việc B sếp lớn vừa yêu cầu. Em không biết làm cái nào trước”.
Bạn muốn nói ngay: “Làm B trước” nhưng bạn dừng lại:
“Theo em, các lựa chọn em có là gì?”
Nhân viên suy nghĩ: “Em có thể làm A trước để kịp hạn. Hoặc làm B để giám đốc có dữ liệu. Hoặc... em làm phần quan trọng nhất của B trong một giờ, gửi lại giám đốc rồi tập trung vào A?”
“Em nghĩ sao?”
“Em nghĩ lựa chọn ba hợp lý nhất ạ”
“Vậy em làm đi”
Nhân viên tự nghĩ ra giải pháp, tự quyết định. Bạn không phải mang quyết định đó một mình.
Công cụ để thực hành ngay:
Nếu bạn muốn thử phương pháp “Hỏi thay vì trả lời” nhưng không biết hỏi thế nào, tôi có một danh sách 7 câu hỏi coaching đơn giản mà bạn có thể dùng ngay trong tuần này khi nhóm hỏi bạn “Anh/chị nghĩ em nên làm gì?”
→ Tải “7 câu hỏi thay thế lời khuyên” - miễn phí tại đây
Món quà thực sự
Tuần sau đó, vị giám đốc kia nhắn tôi: “Nay tôi về nhà sớm hơn mọi hôm. Không phải vì ít việc - công việc vẫn như cũ nhưng tôi nhẹ nhõm hơn. Tôi vẫn hỗ trợ đội nhóm nhưng không còn cảm giác mang nhiều cái đầu trên vai. Họ đang mang phần của họ. Khi về nhà, vợ tôi hỏi: Anh ổn không? Lần này tôi mỉm cười: Ừ, anh ổn. Và tôi ổn thật.
Đó là món quà thực sự của nghệ thuật đặt câu hỏi. Không chỉ đội nhóm tự chủ hơn mà bạn nhẹ nhõm hơn, ít cô đơn hơn đồng thời tìm lại niềm vui trong vai trò lãnh đạo.
Thử nghiệm cho tuần này
Khi đội nhóm hỏi bạn, trước khi trả lời, bạn hãy tự hỏi: “Tôi có cần mang quyết định này một mình không?” Nếu không, hãy thử hỏi: “Theo bạn, các lựa chọn bạn có là gì?”
Rồi đếm đến 30 trong im lặng. Không nói gì. Quan sát cảm giác: khó chịu, muốn lấp khoảng trống, lo lắng… 30 giây đó sẽ khó chịu nhưng sau đó, bạn sẽ cảm thấy khác. Nhẹ hơn một chút. Ít cô đơn hơn một chút. Và đó là nơi bạn bắt đầu tìm lại niềm vui.
Bạn có dám thử không? Không vì đội nhóm mà vì chính bạn.
Hẹn gặp bạn tuần sau!
Dương Thuý Quỳnh
Executive Coach | ICF PCC Q.Coaching | home.qcoaching.vn
Tái bút: Nếu bạn nhận ra mình đã tạo ra văn hóa phụ thuộc trong nhóm và muốn được hỗ trợ để thay đổi thói quen này, tôi có 3 suất coaching 1-1 còn trống trong tháng 11.
→ Đặt lịch trò chuyện 30 phút - không mất phí tại đây
Đây là cuộc trò chuyện thật sự để xem coaching có phù hợp với tình huống của bạn không. Chúng ta sẽ cùng khám phá: Mô thức nào đang giữ bạn trong cái bẫy “phải có tất cả câu trả lời” và bước đầu tiên để thay đổi là gì.