Nghệ thuật ra quyết định trong vùng xám
Là một CEO, bạn có bao giờ cảm thấy mình đứng trước những ngã rẽ mà không hề có bản đồ chỉ dẫn? Đó là khi các con số không còn là câu trả lời duy nhất, lý trí và cảm xúc đấu tranh không ngừng, và sự mơ hồ của “vùng xám” khiến mọi lựa chọn đều mang theo rủi ro.
Trong thế giới lãnh đạo, vùng xám là một phần tất yếu. Đó là những tình huống không có câu trả lời đúng-sai rõ ràng: Có nên cắt giảm nhân sự để bảo toàn lợi nhuận? Có nên chấp nhận rủi ro với một dự án mới khi thị trường đang biến động? Hay có nên ủng hộ một quyết định chiến lược trái ngược với xu hướng chung?
Ra quyết định trong vùng xám không chỉ đòi hỏi trí tuệ, mà còn cần đến sự dũng cảm và lòng kiên định. Dữ liệu và phân tích thường chỉ cung cấp 70% thông tin cần thiết. Phần còn lại – những gì bạn chọn dựa trên trực giác, kinh nghiệm và niềm tin – mới thực sự định hình phong cách lãnh đạo của bạn.
Steve Jobs từng nói: “Nhiều khi, bạn phải dũng cảm tin vào trực giác của mình. Trực giác biết bạn đang đi đâu, ngay cả khi lý trí chưa kịp nhận ra.” Trong vùng xám, trực giác không phải là sự bốc đồng, mà là kết quả của những trải nghiệm và giá trị mà bạn tích lũy qua thời gian. Nhưng trực giác chỉ thực sự hữu ích khi bạn học cách lắng nghe chính mình – điều mà không phải CEO nào cũng có thời gian rèn luyện.
Hơn nữa, ra quyết định trong vùng xám đòi hỏi một tâm thế linh hoạt. Bạn cần sẵn sàng điều chỉnh khi kết quả không như mong đợi, đồng thời không để cảm giác thất bại làm lu mờ khả năng thử lại. Và trên tất cả, việc thừa nhận rằng bạn không thể làm hài lòng tất cả mọi người là một sự trưởng thành.
Khai vấn đóng vai trò như một tấm gương giúp bạn nhìn rõ hơn vào vùng xám ấy. Khi có một người đồng hành đặt những câu hỏi sâu sắc, bạn có thể khám phá các góc nhìn mới, gỡ bỏ định kiến, và tìm ra giải pháp phù hợp nhất với tình huống – và quan trọng hơn cả, với chính bạn.
Trong vùng xám, nghệ thuật ra quyết định không phải là kiểm soát tất cả, mà là chấp nhận những giới hạn và hành động với sự tự tin. Đây cũng là lý do nhiều lãnh đạo lựa chọn khai vấn, để khai phá tư duy và tạo ra những bước đi phù hợp với bản sắc riêng của mình.
5 câu hỏi khai vấn dành cho lãnh đạo đối mặt với vùng xám:
1. Lựa chọn này phản ánh giá trị cốt lõi nào trong con người và tổ chức của tôi?
2. Nếu không có câu trả lời đúng-sai, đâu là yếu tố tôi cần ưu tiên trong quyết định này?
3. Điều gì khiến tôi sợ hãi nhất khi đưa ra lựa chọn? Nỗi sợ đó có thực sự hợp lý không?
4. Nếu không có áp lực từ kết quả, tôi sẽ hành động như thế nào để thấy an tâm nhất?
5. Ai có thể là người giúp tôi nhìn rõ hơn những điểm tôi có thể đang bỏ qua?
Ra quyết định trong vùng xám không phải là tìm kiếm sự hoàn hảo, mà là đạt được sự rõ ràng trong mơ hồ. Để làm được điều đó, các CEO có thể áp dụng một số cách hiệu quả:
+ Tạm ngừng để suy ngẫm
+ Chia nhỏ vấn đề để phân tách những yếu tố phức tạp và nhận diện rõ đâu là phần có thể kiểm soát được, đâu là phần cần chấp nhận sự bất định.
+ Nhìn xa hơn chỉ là kết quả ngắn hạn
+ Tin tưởng vào giá trị cá nhân
+ Tham khảo ý kiến đa chiều từ các cố vấn hoặc từ Coach
Trong vùng xám, mọi CEO đều cần một kim chỉ nam để không lạc lối. Đó có thể là giá trị cá nhân, trực giác, hoặc một người đồng hành giúp soi sáng. Và đôi khi, chính những quyết định trong vùng xám sẽ làm nên bản lĩnh lãnh đạo của bạn.