Tại sao đội nhóm cứ hỏi bạn mọi thứ và câu hỏi bạn không dám hỏi chính mình

Chào bạn,

Sáng thứ Hai tuần này, một giám đốc nhắn tôi: Hello Quỳnh, hôm qua là chủ nhật mà tôi nhận 15 tin nhắn từ đội nhóm. Tôi kiệt sức không phải vì công việc nhiều, mà vì cảm giác mình là cái máy trả lời không bao giờ tắt.
Tôi hỏi lại: Anh có bao giờ tự hỏi tại sao họ hỏi anh những câu này không?
Anh im lặng rồi nói: Có lẽ vì họ không biết.
Tôi nhẹ nhàng: Hay vì họ quen với việc anh luôn có câu trả lời?

Rồi tôi hỏi câu khó hơn: Hay có lẽ một phần của anh... không muốn họ ngừng hỏi?

Sự thật chúng ta không dám nói

Anh ấy hơi sững lại rồi nói rất nhỏ: Ý Quỳnh là... tôi thích được hỏi à?
Tôi gật đầu: Vâng. Có thể không phải thích nhưng có lẽ một phần nào đó, anh cần nó. Cần cảm giác mình là người có câu trả lời, cần được đội nhóm dựa vào vì đó là cách anh định nghĩa mình là một người lãnh đạo.

Đây là điều ít ai dám thừa nhận: Chúng ta không chỉ đang huấn luyện đội nhóm phụ thuộc vào mình. Chúng ta còn phụ thuộc vào việc họ cần chúng ta. Mỗi câu hỏi từ họ xác nhận chúng ta quan trọng, có giá trị, đang làm tốt vai trò lãnh đạo. Khi nghĩ đến việc họ ngừng hỏi, một câu hỏi đáng sợ xuất hiện: Nếu họ không cần tôi nữa, tôi còn giá trị gì?

Đó là lý do tại sao dù biết đội nhóm cần tự chủ hơn, chúng ta vẫn cứ trả lời. Không phải vì không biết cách khác mà vì trả lời làm chúng ta cảm thấy được cần đến và không ai muốn đối mặt với cảm giác mình không còn cần thiết.

Vòng luẩn quẩn chúng ta tạo ra mà không hay

Nhân viên hỏi bạn: Sếp ơi, em gặp vấn đề với khách hàng X, em nên xử lý thế nào? Bạn đang bận nhưng vẫn dừng lại. Bạn nghĩ nhanh rồi đưa luôn giải pháp. Nhân viên cảm ơn bạn bạn và rời đi. Bạn cảm thấy mình hữu ích, năng suất, giỏi trong công việc.

Nhưng điều gì thực sự xảy ra? Nhân viên học được một điều: Hỏi sếp là cách nhanh nhất để có được giải pháp. Bạn học được: Đưa câu trả lời là cách nhanh nhất để cảm thấy mình có giá trị. Cả hai có được điều mình muốn trong ngắn hạn, nhưng mất thứ cần trong dài hạn.

Nhân viên mất cơ hội phát triển khả năng tự giải quyết vấn đề, không xây dựng được sự tự tin hay khả năng phán đoán. Bạn mất khả năng mở rộng. Mỗi quyết định đều phải qua bạn và bạn trở thành điểm nghẽn. Đội nhóm không tiến nhanh hơn tốc độ bạn trả lời tin nhắn.

Một nhà quản lý từng nói với tôi: Quỳnh ạ, tôi nhận ra mình đang làm đội nhóm yếu đi. Họ giỏi nhưng tôi không cho họ cơ hội dùng năng lực. Tệ hơn nữa, tôi tước đi niềm tin họ có vào chính mình. Mỗi lần tôi đưa câu trả lời, tôi như đang ngầm nói: Anh không tin em tự tìm ra được giải pháp. Theo thời gian, họ cũng không còn tin vào bản thân họ nữa.

Câu hỏi thực sự cần trả lời

Vấn đề không phải “Làm sao đội nhóm ngừng hỏi?” mà là “Tôi là ai nếu họ không còn cần tôi trả lời?”

Đây là sự chuyển đổi về bản sắc - từ nhà lãnh đạo định nghĩa bản thân qua việc có câu trả lời sang nhà lãnh đạo định nghĩa bản thân qua việc phát triển người khác tự tìm câu trả lời. Từ người đưa câu trả lời sang người đặt câu hỏi. Từ người giải quyết vấn đề sang người xây dựng năng lực.

Vị giám đốc kia nói: Tôi nhận ra vai trò của tôi không phải là có tất cả câu trả lời mà là xây dựng đội nhóm có khả năng tự tìm ra câu trả lời khi tôi không ở đó. Để làm được, tôi phải thoải mái với việc không phải là người thông minh nhất trong phòng.

Nghe đơn giản nhưng thực hành khó vì nó đòi hỏi buông bỏ bản sắc quen thuộc, cảm giác an toàn khi được cần đến, cái tôi thích được ngưỡng mộ vì “sếp cái gì cũng biết”. Nó đòi hỏi niềm tin rằng giá trị của bạn không nằm ở việc bạn biết nhiều, mà ở việc bạn giúp người khác biết nhiều hơn.

Con đường phía trước

Tuần sau, tôi sẽ chia sẻ những câu hỏi cụ thể bạn có thể dùng ngay để đội nhóm bắt đầu tự nghĩ thay vì hỏi bạn. Nhưng trước đó, hãy làm một thử nghiệm nhỏ này: Hãy tưởng tượng tuần tới, inbox của bạn vắng lặng. Không tin nhắn tràn ngập các câu hỏi. Không ai gõ cửa hỏi ý kiến. Đội nhóm tự giải quyết mọi thứ không cần bạn. Cảm giác đầu tiên xuất hiện trong bạn là gì? Nhẹ nhõm hay lo lắng? Nếu lo, bạn đang lo điều gì? Công việc sai sót hay bạn không còn quan trọng nữa?

Câu trả lời sẽ cho bạn biết điều gì đang giữ bạn lại. Đó chính là điểm xuất phát để bạn có thể thay đổi.

Hẹn gặp bạn tuần sau!

Dương Thuý Quỳnh
Executive Coach | ICF PCC
Q.Coaching | home.qcoaching.vn